Czy szachy wspierają rozwój Twojego dziecka? 
Początek roku szkolnego to czas, kiedy wielu rodziców zastanawia się, jak najlepiej wspierać rozwój swojego dziecka. Jako trener szachowy często spotykam się z pytaniami, czy szachy mogą pomóc dzieciom lepiej radzić sobie w szkole i rozwijać ważne umiejętności. Odpowiedź brzmi: tak, szachy mogą być nie tylko świetną zabawą, ale także potężnym narzędziem edukacyjnym. 
W ostatnich latach wiele badań potwierdziło, że regularna gra w szachy ma pozytywny wpływ na rozwój poznawczy 
i emocjonalny 
dzieci. Chciałbym podzielić się z Tobą tym, jak szachy mogą wspierać rozwój Twojego dziecka, pomagając mu nie tylko na szachownicy, ale także w szkole i codziennym życiu.
i emocjonalny dzieci. Chciałbym podzielić się z Tobą tym, jak szachy mogą wspierać rozwój Twojego dziecka, pomagając mu nie tylko na szachownicy, ale także w szkole i codziennym życiu.Jak szachy wpływają na rozwój funkcji wykonawczych u Twojego dziecka? 
Funkcje wykonawcze to umiejętności, które pozwalają Twojemu dziecku świadomie kontrolować myśli, emocje i działania. Obejmują one takie zdolności jak planowanie, pamięć robocza, inhibicja oraz elastyczność poznawcza.
Pamięć robocza to zdolność do przechowywania i manipulowania informacjami w krótkim czasie. W szachach oznacza to na przykład, że Twoje dziecko jednocześnie śledzi ruchy na szachownicy i planuje kolejne posunięcia.Inhibicja to zdolność do kontrolowania impulsów – powstrzymywania się od natychmiastowej reakcji, by podjąć bardziej przemyślaną decyzję. W szachach jest to szczególnie ważne, gdy Twoje dziecko uczy się unikać pochopnych ruchów, które mogą prowadzić do przegranej. Nie jest przypadkiem, że partie początkujących młodych graczy kończą się tak szybko.Elastyczność poznawcza to zdolność do zmiany strategii lub podejścia w zależności od zmieniających się warunków. W grze szachowej ta umiejętność jest kluczowa, gdyż sytuacja na szachownicy może zmieniać się dynamicznie i wymagać od Twojego dziecka dostosowania swoich planów.Badania przeprowadzone przez Larisę Ramos, Vanessę Arán Filippetti i Gabrielę Krumm pokazują, że regularna gra w szachy znacząco wpływa na rozwój tych funkcji u dzieci w wieku szkolnym. Dzieci, które grają w szachy, osiągają lepsze wyniki w testach oceniających te umiejętności niż ich rówieśnicy, którzy nie mają doświadczenia w tej grze. To dowodzi, że szachy mogą pomóc Twojemu dziecku rozwijać umiejętności, które będą mu potrzebne zarówno w szkole, jak i w życiu. 
Czy szachy wspierają rozwój pojęciowy Twojego dziecka? 
Czy szachy mogą pomóc Twojemu dziecku w nauce przestrzennego myślenia? Wyniki badania przeprowadzonego przez Ayperi Dikici Sigirtmac na grupie sześciolatków w Turcji pokazują, że dzieci, które uczą się grać w szachy, osiągają lepsze wyniki w testach oceniających rozwój pojęć przestrzennych.
Dzieci te lepiej rozumieją koncepcje takie jak „przód-tył”, „pomiędzy-obok”, „blisko-daleko” i „symetria”. Zrozumienie tych pojęć jest fundamentem wielu zadań matematycznych i technicznych, które Twoje dziecko napotka w przyszłości. Dzięki grze w szachy Twoje dziecko uczy się myślenia w kategoriach przestrzennych, co z kolei wspiera rozwój jego umiejętności w takich dziedzinach jak geometria, rysunek techniczny czy nawet programowanie komputerowe. 
Dodatkowo, szachy pomagają rozwijać zdolności logicznego myślenia. Kiedy Twoje dziecko ustala relacje między poszczególnymi elementami na szachownicy, rozumie zależności między figurami i ich pozycjami, a także przewiduje konsekwencje posunięć przeciwnika, ćwiczy zdolności konceptualne. To wszystko może mieć realny wpływ na jego przyszłe decyzje szachowe i nie tylko. 
Jak szachy mogą poprawić umiejętności matematyczne Twojego dziecka? 
Matematyka to przedmiot, który czasem sprawia trudności, dlatego warto zastanowić się, jak można pomóc Twojemu dziecku w jego nauce. Okazuje się, że szachy mogą być kluczem do rozwinięcia jego umiejętności matematycznych. Badania pokazują, że szachy wspierają naukę matematyki (na początku edukacji) na kilka kluczowych sposobów:
Rozwój umiejętności arytmetycznych: w szachach każda figura ma swoją wartość punktową – na przykład hetman jest wart 9 punktów, a pionek tylko 1 punkt. W trakcie gry Twoje dziecko uczy się oceniać sytuację na szachownicy, obliczać punkty, a także podejmować decyzje oparte na tych kalkulacjach. Te proste działania arytmetyczne mogą pomóc Twojemu dziecku w lepszym rozumieniu matematycznych operacji takich jak dodawanie i odejmowanie.Wzmacnianie pamięci i koncentracji: szachy wymagają od graczy zapamiętywania wielu możliwych otwarć, wariantów i kombinacji, co naturalnie rozwija zdolności pamięciowe Twojego dziecka. W matematyce, podobnie jak w szachach, istnieją ustalone formuły i zasady, które uczniowie muszą zapamiętać i stosować w praktyce. Dzieci, które regularnie grają w szachy, mogą zatem szybciej przyswajać matematyczne wzory i metody rozwiązywania zadań.Myślenie krytyczne i strategiczne: szachy uczą graczy krytycznego myślenia, czyli umiejętności analizowania problemów i wybierania najlepszych rozwiązań. Przykładem mogą być zadania szachowe, takie jak „mat w jednym ruchu”, które wymagają od Twojego dziecka głębokiej analizy sytuacji na szachownicy przed podjęciem decyzji. (Wbrew pozorom na początkowym etapie nie jest to takie proste). Podobnie, rozwiązywanie problemów matematycznych wymaga dokładnego zrozumienia problemu przed podjęciem działania.Zarządzanie czasem i przewidywanie: w wielu odmianach gry, takich jak szachy błyskawiczne (popularnie blitz), czas jest kluczowym elementem. Gracze muszą szybko myśleć i podejmować decyzje, co pomaga rozwijać umiejętności zarządzania czasem. W matematyce, zwłaszcza podczas egzaminów, czas również odgrywa istotną rolę. Dzieci, które grają w szachy, uczą się skutecznego zarządzania czasem, co może być cenną umiejętnością także w nauce matematyki.Rozwiązywanie problemów i kreatywność: szachy rozwijają również zdolności kreatywnego myślenia. Każda partia to inny zestaw problemów, które trzeba rozwiązać, a niektóre sytuacje na szachownicy mogą wymagać nieszablonowego podejścia. Umiejętność kreatywnego rozwiązywania problemów, którą Twoje dziecko zdobywa w szachach, może przełożyć się na bardziej twórcze podejście do zadań matematycznych.Wszystkie te aspekty pokazują, że wprowadzenie szachów do programu nauczania może znacząco poprawić umiejętności matematyczne Twojego dziecka, jednocześnie rozwijając jego zdolności krytycznego myślenia, zarządzania czasem, pamięci oraz kreatywności. 
Jak szachy wspierają rozwój emocjonalny Twojego dziecka?
Szachy to gra, która nie tylko rozwija umiejętności intelektualne, ale także ma wpływ na rozwój emocjonalny Twojego dziecka. W trakcie gry dzieci uczą się radzenia sobie z emocjami, takimi jak frustracja po przegranej czy ekscytacja po zwycięstwie. W kontekście emocji, badania dotyczące dysonansu i konsonansu poznawczego wśród dzieci grających w szachy pokazują, jak różne typy osobowości reagują na emocje:
Ekstrawertycy: Dzieci o ekstrawertycznej osobowości są bardziej towarzyskie i aktywne, ale mogą także być bardziej emocjonalne i podatne na stres. Podczas gry w szachy mogą łatwiej doświadczać dysonansu poznawczego – stanu, w którym czują napięcie z powodu sprzeczności między oczekiwaniami a rzeczywistością, na przykład gdy popełniają błędy na szachownicy. Tego typu dzieci często silniej reagują na porażki, co może prowadzić do frustracji i trudności w akceptowaniu przegranych. W takim przypadku, szachy mogą być doskonałym narzędziem do nauki radzenia sobie z emocjami – uczą cierpliwości, wytrwałości oraz rozwijają zdolność do refleksji nad własnymi błędami. Wsparcie ze strony nauczycieli i psychologów może pomóc takim dzieciom w lepszym radzeniu sobie z emocjami i zachęcić je do konstruktywnego podejścia do gry.Introwertycy: Dzieci o introwertycznej osobowości, z natury bardziej refleksyjne i spokojne, często lepiej radzą sobie z analizą sytuacji i przyjmowaniem porażek jako części procesu nauki. Takie dzieci mogą częściej doświadczać konsonansu poznawczego – harmonii między przekonaniami a rzeczywistością, co sprzyja efektywnej nauce i rozwijaniu umiejętności szachowych. Introwertycy zwykle lepiej radzą sobie z przyjmowaniem krytyki i są bardziej skłonni do samodzielnej analizy swoich błędów, co prowadzi do szybszego rozwoju w grze.Osobowości stabilne emocjonalnie: Dzieci, które są stabilne emocjonalnie, niezależnie od tego, czy są bardziej introwertyczne, czy ekstrawertyczne, zazwyczaj lepiej radzą sobie z napięciem związanym z grą. Ich umiejętność zachowania spokoju w stresujących sytuacjach sprawia, że łatwiej przyjmują przegraną i uczą się na własnych błędach. Szachy pomagają im w dalszym rozwijaniu tych cech, co może mieć pozytywne przełożenie na inne aspekty życia, takie jak radzenie sobie z trudnościami szkolnymi czy relacjami z rówieśnikami.Osobowości niestabilne emocjonalnie: Dzieci o niestabilnej emocjonalności mogą mieć trudności z kontrolowaniem swoich reakcji na wyzwania i błędy, co prowadzi do częstszego doświadczania dysonansu poznawczego. Takie dzieci mogą być bardziej skłonne do powtarzania błędnych posunięć, co wynika z ich trudności w akceptowaniu porażki i wyciąganiu z niej wniosków. W przypadku takich dzieci, indywidualne podejście nauczyciela oraz wsparcie psychologa szkolnego mogą być kluczowe w nauce konstruktywnego podejścia do gry i emocji, które jej towarzyszą.Szachy oferują nie tylko możliwość rozwoju intelektualnego, ale również emocjonalnego. Dzięki grze dzieci uczą się radzić sobie z porażkami, zarządzać swoimi emocjami i pracować nad swoimi słabościami. Niezależnie od typu osobowości, szachy mogą pomóc Twojemu dziecku w rozwoju umiejętności, które będą kluczowe w jego dalszym życiu. 
Wnioski 
Szachy to coś więcej niż tylko gra – to potężne narzędzie wspierające wszechstronny rozwój Twojego dziecka. Wprowadzenie szachów do codziennego życia dziecka może pomóc mu nie tylko w nauce, ale także w rozwijaniu umiejętności, które będą kluczowe w jego przyszłym życiu. Niezależnie od tego, czy Twoje dziecko jest introwertykiem, ekstrawertykiem, czy też ma inne cechy osobowościowe, szachy mogą pomóc mu w nauce radzenia sobie z wyzwaniami, rozwijaniu umiejętności matematycznych oraz wzmocnieniu zdolności intelektualnych i emocjonalnych. Jeśli zastanawiasz się, czy zapisać swoje dziecko na zajęcia szachowe, odpowiedź jest jednoznaczna – warto!
Jeśli podobał Ci się ten post, udostępnij go i podziel się nim ze znajomymi! 
Może to być świetna inspiracja dla innych rodziców, którzy zastanawiają się nad zapisaniem dziecka na zajęcia szachowe. 
Może to być świetna inspiracja dla innych rodziców, którzy zastanawiają się nad zapisaniem dziecka na zajęcia szachowe. Artur Czyż
trener szachowy
Źródła:
1. Funciones ejecutivas y práctica de ajedrez: un estudio en niños escolarizados.
2. Does chess training affect conceptual development of six-year-old children in Turkey?.
3. Typical Expression of Cognitive Dissonance and Consonance in the Course of Argumentation Among Primary-School Children Playing Chess.
4. Does Chess Instruction Enhance Mathematical Ability in Children? A Three-Group Design to Control for Placebo Effects.